Yerine getirilmesi gereken hükümlülükleri anlaşmaya bağlayabileceğimiz, programlanabilir merkeziyetsiz bir sözleşme türüdür.
Akıllı sözleşmeler, geleneksel hukuk sistemindeki gibi, bilgi akışı sağlayan bilirkişi kaynağına ihtiyaç duyar. Bu bilgileri merkeziyetsiz sistemde Oracle dediğimiz veritabanı akıllı sözleşmelere sağlıyor. Oracle’lar güvenilir 3. kişi/yazılımlar olarak geçiyor. Akıllı sözleşmeye bilgi veriyor ve taraflarda bu bilgiyi doğru kabul ediyor.
Örn. Akıllı sözleşme Eth ile çalıştığı için Eth para birimini tanıyor(ya da Eth ağı üzerinde tanımlı tokenlerı), ama 1 Eth kaç dolar eder onu bilmiyor. Bu bilgiyi ona Oracle sağlıyor.
Akıllı sözleşme platformları determinist bilgiyle çalışıyor.
Yani girdisi aynı olduğu sürece çıktısıda aynıdır.
2+2 = 4 deterministik bir bilgidir.
Ancak daha kişiye/bölgeye/ortama göre değişen bilgileri akıllı sözleşme platformunda kullanmayız. Örn: hava kaç derece? Bulunduğun ülkeye, şehre, ortam ve hissedilene göre değişen bir şeydir. Bu yüzden bunu doğrulayamayız, deterministik bir bilgi değildir.
Hakimin karar vermekte zorlandığı karmaşık, toplumsal, insani, ahlaki vb. olan konuları akıllı sözleşmede işleyemiyoruz (henüz). Çünkü burada kime göre neye göre sorusu devreye giriyor.
Türkiye’de ödemeler, bankalar aracılığı ile yapılıyor, ancak bankalar güvenilir 3. kurum vasfındalar. Akıllı sözleşmelerde ise 3. bir kişiye ihtiyaç duymadan, ödeme alınabilir, kayıt tutulabilir, bu kayıtların esas alınması sağlanabilir. Akıllı sözleşmelerle, bu işlemleri hukuk sistemi dışında Eth ağı içinde gerçekleştirilmiş oluyoruz.
Yabancı bir ülke vatandaşlığı olan birine ev kiraladığınızı düşünürsek eğer, bu kişiyi Türk hukuku bağlamadığı için, geleneksel sistemde ödemenizi alamayabilirsiniz. Ancak akıllı sözleşmeler devletler üstü ve 2 kişiyi bağlayan sistemler olduğu için bu sorunu yaşamazsınız.
Akıllı sözleşmeler blockchain sistemi ile çalıştığı için arkasında iz bırakır ve içerisindeki maddeleri değiştiremezsiniz. Bu sistemde kanun, sözleşmenin içinde yazılan ve tarafların kabul ettiği kodlardır. “Code is law” deyimi buradan gelmektedir.
Akıllı sözleşmeler 3 halde bulunur, ya başlatılmıştır, ya sürülüyor yani her şeyi hazır başlatılmayı bekliyordur ya da iptal edilmiştir. Bunun dışında başlatılmış bir sözleşmeye değiştirilme, düzenlenme gibi işlemler uygulanamaz.
Zaten bu yüzden güvenilirdir.
Hukuksal durumu bir yana bırakarak, toplumsal olarak düşündüğümde akıllı sözleşmelerin katetmesi gereken çok fazla yol var. Şuan çok kesinkin ve net olan konularda işlevsel olsa da, çoğu konuda adapte olmada sorun olacağını düşünüyorum. Belki, yapay zeka öğrenmesi ile geliştirilebilir ve yaygınlaşabilir hale gelecektir diye düşünüyorum.
Akıllı sözleşmelerin, kullanım alanları ve realistesi hakkında düşünceleriniz neler ?
Chain’de Kalın!